Trol met lege handen naar de grot

Auteursrechttrollen zijn bedrijven die auteursrechten van vele fotografen en andere auteurs bekomen, waarna ze met behulp van software het internet afschuimen naar inbreuken. Vinden ze een website waarop de afbeelding zonder toestemming geplaatst werd, dan proberen ze de uitbater ervan angst aan te jagen en eisen ze exorbitant hoge sommen. Gezien dit alles automatisch gebeurt, gaan ze dan nog vaak in de fout en is er helemaal geen sprake van inbreuk.

Deze manier van werken leek tot nu toe te lonen. Sommige bedrijven betalen uit schrik de veel te hoge kosten. Anderen kruipen zonder professioneel advies in te winnen zelf in de pen, waarbij ze verkeerde toegevingen doen of (nog vaker) niet ingaan op de juridisch belangrijkste punten. Zo geven ze de trollen een vrijgeleide in de rechtbank.

Natuurlijk zijn er ook gevallen waar er gewoon inbreuk is. Het is dan vaak aangewezen een vergoeding te betalen aan de auteur. Deze moet echter correct zijn. Een vergoeding van duizenden euro’s is dat (meestal) niet.

In een recent vonnis gaat de ondernemingsrechtbank van Gent, geruggensteund door het Hof van Justitie, niet akkoord met dit soort praktijken. Het hoort niet dat financiële oogmerken voorrang nemen op het effectief beschermen van auteursrechten.

De eisende partij, Permission Machine BV, zoekt aan de hand van geautomatiseerde zoekmachines naar inbreuken op de auteursrechten van haar cliënten. Vervolgens stuurt ze systematisch een aanbieding tot licentie naar de (vermeende) inbreukmakers. De betaling van een licentievergoeding is daarbij duidelijk het doel, terwijl het stopzetten van de inbreuk onbelangrijk lijkt te zijn.

Zo ontving de verweerster, Kortom VZW, in 2019 een communicatie van Permission Machine: Kortom had zonder toestemming 3 foto’s gebruikt in haar nieuwsbrief over overheidscommunicatie. Permission Machine stelt de VZW in gebreke. Als volleerd auteursrechttrol wordt natuurlijk ook een licentie aangeboden voor niet minder dan 848,00 euro.

De nieuwsbrief van Kortom wordt steeds na een maand verwijderd. Op het moment dat BV Permission Machine 848,00 euro vraagt voor gebruikslicenties, zijn de afbeeldingen in kwestie dus al verwijderd van de site. Kortom weigert de bedragen te betalen. Na het versturen van enkele aanmaningen dagvaardt Permission Machine de vereniging in kort geding in maart 2021. Permission Machine eist dat de beweerde auteursrechtinbreuken gestaakt worden en dat Kortom de kosten van het geding (1.440,00 euro) betaalt. Met zo’n vonnis kunnen ze toekomstige slachtoffers weer angst aanjagen.

De Gentse rechter gaat echter niet mee in het verhaal van Permission Machine. Hij verwijst naar recente rechtspraak van het Europees Hof van Justitie. Het Hof kreeg de vraag of een vennootschap zoals Permission Machine zich kan beroepen op alle instrumenten voor handhaving waarop auteurs zelf zich kunnen beroepen. Bijvoorbeeld een vordering om auteursrechtinbreuk te staken. Hierop antwoordde het Hof met een zeer uitgebreide “ja, maar”. Het algemene recht om gebruik te maken van deze instrumenten wordt namelijk beperkt bij misbruik.

Wie houder is van een auteursrecht, maar dit niet zelf exploiteert en enkel schadevergoedingen vordert op basis van dit recht, kan enkel gebruik maken van de instrumenten en procedures wanneer geoordeeld wordt dat dit geen misbruik uitmaakt. De nationale rechter moet uitmaken of er misbruik is, maar het Hof geeft een aantal voorbeeldomstandigheden.

Specifiek wordt geopperd dat een rechter kijkt naar de werkwijze en de doelstellingen. Een werkwijze waarbij de focus steeds ligt op financiële vergoeding en niet op het werkelijk doen ophouden van inbreuken, kan wijzen op misbruik.

Daarom besloot de ondernemingsrechtbank van Gent nu dat ook Permission Machine misbruik maakt van het stakingsmiddel. Het oogmerk is financieel voordeel en niet de effectieve bescherming van de auteursrechten. De rechter leidt dit af uit de volgende elementen:

• De stopzetting van de inbreuk is geen prioriteit in de communicatie naar Kortom, waar Permission Machine de betaling van een vergoeding eist. Er wordt zelfs vermeld dat de verwijdering niet zal volstaan om aan de betaling van de vergoeding te ontsnappen.
• Permission Machine doet geen moeite om te bewijzen dat de afbeeldingen wel degelijk auteursrechtelijk beschermd zijn en dat de bescherming van deze rechten aan hen toevertrouwd is.
• De gevraagde vergoedingen lijken willekeurig vastgesteld. Ze worden dan nog eens verhoogd met onbewezen kosten.
• Er zat een lange periode tussen de aanmaningen tot betalen en de uiteindelijke vordering tot staking. Dit laat uitschijnen dat deze vordering eerder als straf bedoeld is voor het niet-betalen dan als maatregel voor de werkelijke bescherming van de auteursrechten en het stoppen van de inbreuk.
• De vordering werd onaangekondigd ingesteld.
• De schade van het gebruik van de afbeeldingen is zeer beperkt. De nieuwbrief staat tijdelijk online. De website heeft een beperkt publiek.

Het is voor de rechter duidelijk dat het instrument van vordering tot staking in dit geval misbruikt wordt. De vordering wordt dan ook ongegrond verklaard.

De Europese en Gentse uitspraken hebben ongetwijfeld gevolgen voor de praktijken van auteursrechttrollen in België. Het dreigen met een dagvaarding en het vorderen van een schadevergoeding om een betaling af te dwingen, zal een minder effectief drukkingsmiddel worden. Het blijft natuurlijk belangrijk correct te antwoorden op de communicatie van deze gewiekste wezens vennootschappen.

De afbeelding in de header is een deel van een werk van John Bauer. John Bauer overleed in 1918, waardoor zijn werk deel uitmaakt van het publiek domein.

Tekst: Barbara Verstraeten & Thierry Van Ransbeeck