Auteursrechttrollen zijn bedrijven die auteursrechten van vele fotografen en andere auteurs bekomen, waarna ze met behulp van software het internet afschuimen naar inbreuken. Vinden ze een website waarop de afbeelding zonder toestemming geplaatst werd, dan proberen ze de uitbater ervan angst aan te jagen en eisen ze exorbitant hoge sommen. Gezien dit alles automatisch gebeurt, gaan ze dan nog vaak in de fout en is er helemaal geen sprake van inbreuk.

Deze manier van werken leek tot nu toe te lonen. Sommige bedrijven betalen uit schrik de veel te hoge kosten. Anderen kruipen zonder professioneel advies in te winnen zelf in de pen, waarbij ze verkeerde toegevingen doen of (nog vaker) niet ingaan op de juridisch belangrijkste punten. Zo geven ze de trollen een vrijgeleide in de rechtbank.

Natuurlijk zijn er ook gevallen waar er gewoon inbreuk is. Het is dan vaak aangewezen een vergoeding te betalen aan de auteur. Deze moet echter correct zijn. Een vergoeding van duizenden euro’s is dat (meestal) niet.

In een recent vonnis gaat de ondernemingsrechtbank van Gent, geruggensteund door het Hof van Justitie, niet akkoord met dit soort praktijken. Het hoort niet dat financiële oogmerken voorrang nemen op het effectief beschermen van auteursrechten.

De eisende partij, Permission Machine BV, zoekt aan de hand van geautomatiseerde zoekmachines naar inbreuken op de auteursrechten van haar cliënten. Vervolgens stuurt ze systematisch een aanbieding tot licentie naar de (vermeende) inbreukmakers. De betaling van een licentievergoeding is daarbij duidelijk het doel, terwijl het stopzetten van de inbreuk onbelangrijk lijkt te zijn.

Zo ontving de verweerster, Kortom VZW, in 2019 een communicatie van Permission Machine: Kortom had zonder toestemming 3 foto’s gebruikt in haar nieuwsbrief over overheidscommunicatie. Permission Machine stelt de VZW in gebreke. Als volleerd auteursrechttrol wordt natuurlijk ook een licentie aangeboden voor niet minder dan 848,00 euro.

De nieuwsbrief van Kortom wordt steeds na een maand verwijderd. Op het moment dat BV Permission Machine 848,00 euro vraagt voor gebruikslicenties, zijn de afbeeldingen in kwestie dus al verwijderd van de site. Kortom weigert de bedragen te betalen. Na het versturen van enkele aanmaningen dagvaardt Permission Machine de vereniging in kort geding in maart 2021. Permission Machine eist dat de beweerde auteursrechtinbreuken gestaakt worden en dat Kortom de kosten van het geding (1.440,00 euro) betaalt. Met zo’n vonnis kunnen ze toekomstige slachtoffers weer angst aanjagen.

De Gentse rechter gaat echter niet mee in het verhaal van Permission Machine. Hij verwijst naar recente rechtspraak van het Europees Hof van Justitie. Het Hof kreeg de vraag of een vennootschap zoals Permission Machine zich kan beroepen op alle instrumenten voor handhaving waarop auteurs zelf zich kunnen beroepen. Bijvoorbeeld een vordering om auteursrechtinbreuk te staken. Hierop antwoordde het Hof met een zeer uitgebreide “ja, maar”. Het algemene recht om gebruik te maken van deze instrumenten wordt namelijk beperkt bij misbruik.

Wie houder is van een auteursrecht, maar dit niet zelf exploiteert en enkel schadevergoedingen vordert op basis van dit recht, kan enkel gebruik maken van de instrumenten en procedures wanneer geoordeeld wordt dat dit geen misbruik uitmaakt. De nationale rechter moet uitmaken of er misbruik is, maar het Hof geeft een aantal voorbeeldomstandigheden.

Specifiek wordt geopperd dat een rechter kijkt naar de werkwijze en de doelstellingen. Een werkwijze waarbij de focus steeds ligt op financiële vergoeding en niet op het werkelijk doen ophouden van inbreuken, kan wijzen op misbruik.

Daarom besloot de ondernemingsrechtbank van Gent nu dat ook Permission Machine misbruik maakt van het stakingsmiddel. Het oogmerk is financieel voordeel en niet de effectieve bescherming van de auteursrechten. De rechter leidt dit af uit de volgende elementen:

• De stopzetting van de inbreuk is geen prioriteit in de communicatie naar Kortom, waar Permission Machine de betaling van een vergoeding eist. Er wordt zelfs vermeld dat de verwijdering niet zal volstaan om aan de betaling van de vergoeding te ontsnappen.
• Permission Machine doet geen moeite om te bewijzen dat de afbeeldingen wel degelijk auteursrechtelijk beschermd zijn en dat de bescherming van deze rechten aan hen toevertrouwd is.
• De gevraagde vergoedingen lijken willekeurig vastgesteld. Ze worden dan nog eens verhoogd met onbewezen kosten.
• Er zat een lange periode tussen de aanmaningen tot betalen en de uiteindelijke vordering tot staking. Dit laat uitschijnen dat deze vordering eerder als straf bedoeld is voor het niet-betalen dan als maatregel voor de werkelijke bescherming van de auteursrechten en het stoppen van de inbreuk.
• De vordering werd onaangekondigd ingesteld.
• De schade van het gebruik van de afbeeldingen is zeer beperkt. De nieuwbrief staat tijdelijk online. De website heeft een beperkt publiek.

Het is voor de rechter duidelijk dat het instrument van vordering tot staking in dit geval misbruikt wordt. De vordering wordt dan ook ongegrond verklaard.

De Europese en Gentse uitspraken hebben ongetwijfeld gevolgen voor de praktijken van auteursrechttrollen in België. Het dreigen met een dagvaarding en het vorderen van een schadevergoeding om een betaling af te dwingen, zal een minder effectief drukkingsmiddel worden. Het blijft natuurlijk belangrijk correct te antwoorden op de communicatie van deze gewiekste wezens vennootschappen.

De afbeelding in de header is een deel van een werk van John Bauer. John Bauer overleed in 1918, waardoor zijn werk deel uitmaakt van het publiek domein.

Tekst: Barbara Verstraeten & Thierry Van Ransbeeck

Kon Kunstencentrum Vooruit dan niets doen tegen de nieuwe naam van SP.A? In een geschil omtrent benamingen moet je rekening houden met 3 juridische concepten die je vrijheid om een naam te gebruiken kunnen beperken:

1. Merkregistratie

Een als merk geregistreerde naam is een naam die aan consumenten toelaat jouw diensten en goederen te onderscheiden van die van een andere onderneming. Een merk moet je registreren om het te kunnen inroepen tegen derden.

De eigenaar van een merkregistratie kan binnen het territorium waar hij het merk geregistreerd heeft anderen tegenhouden dezelfde of een gelijkaardige merknaam te gebruiken voor dezelfde of gelijkaardige activiteiten. Kunstencentrum Vooruit vzw is houder van 2 dergelijke merken: een woordmerk en een logo VOORUIT, beide ingediend op 29 juli 2020. En die datum is frappant.

Het EU-merkenregister ontving een dag eerder, op 28 juli 2020, namelijk een merkaanvraag op naam van ene Esther Gómez García. Als omschrijving van de activiteit waarvoor ze het merk wil beschermen, gaf ze aan (oorspronkelijk in het Spaans):

Klasse 35 Bedrijfsorganisatorische en -economische advisering; Economische prognoses en analyses; Marktanalyse en -onderzoek; Beheer van commerciële zaken voor derden; Opiniepeiling; Zakelijke administratie; Reclamediensten ten behoeve van politiek; Opiniepeilingen ten behoeve van politiek; Samenstelling van politieke statistieken; Werving van politieke vrijwilligers; Advisering inzake zakelijke aangelegenheden; Advisering voor bedrijfsleiding; Administratieve diensten [voor derden]; Lobbyen voor commerciële doeleinden; Werving van politieke medewerkers; Publiciteit.

Klasse 41 Uitgave van boeken; Training en coaching in politiek debat; Publicatie van drukwerken en publicaties; Uitgeven van kranten; Publiceren, rapporteren en schrijven van teksten; Training en coaching in politieke toespraken; Elektronische publicaties (Ter beschikking stellen van -); Publicatie van boekjes.

Klasse 42 Wetenschappelijk onderzoek; Ecologie (Wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot -); Dienstverlening voor wetenschappelijk onderzoek; Expertises (ingenieursdiensten) en onderzoek.

Klasse 45 Informatie (Verstrekken van -) over zaken op het gebied van mensenrechten; Politiek advies; Juridische advisering bij het opstellen van regels; Lobbyen, anders dan voor commerciële doeleinden; Politieke-communicatiediensten; Lobbyen voor politieke doeleinden; Advies inzake politieke campagnes; Organisatie van politieke bijeenkomsten; Politieke diensten; Juridische diensten; Mediation [bemiddeling]; Politieke consultancy.

Dat lijkt natuurlijk verdacht veel op de activiteiten van een politieke partij. Daarnaast is het markant dat een Spaanse een Nederlandstalig woord als merk wil gebruiken, zeker als dat woord waarschijnlijk onuitspreekbaar is voor de gemiddelde Spanjaard.

Een merkregistratie kan gedurende haar hele levensduur overgaan van de ene houder op de andere. De kans lijkt groot dat mevrouw Gómez García dienst deed als houder van de aanvraag om deze vóór de officiële aankondiging niet in het oog te laten springen. Het EU-merkenregister is namelijk openbaar. Had de SP.A zelf een merkaanvraag ingediend voor de naam VOORUIT, dan had een beetje journalist snel doorgehad wat er stond te gebeuren. De datums van de respectievelijke merkaanvragen duidt wel op een geschil dat al eerder aan het broeden was dan september.

‘First come, first serve‘ is een basisprincipe in ons merkenrecht. Je kan niemand tegenhouden een merk te gebruiken op basis van een later ingediende merkaanvraag. De EU-merkaanvraag van ‘mevrouw Gómez García’ kwam er een dag vóór deze van Kunstencentrum Vooruit. Dat Kunstencentrum Vooruit jarenlang naliet haar merk te beschermen lijkt nu een foute beslissing (pro tip: dat is het altijd).

2. Handelsnaam

De handelsnaam is, weinig verrassend, de naam waaronder een onderneming handel voert. Deze geniet in België bescherming, maar deze bescherming is veel zwakker dan deze van een geregistreerd merk. Zo geniet je enkel handelsnaambescherming in de regio waar je kan aantonen dat je deze handelsnaam gebruikt. Een lokale slager die enkel in een dorp in Limburg actief is, kan zich niet op zijn handelsnaam beroepen om een slager in Oost-Vlaanderen tegen te houden dezelfde naam te gebruiken. Ook al brengt dit problemen mee, zoals verkeerde leveringen of het niet langer bovenaan verschijnen in zoekmachines. Een handelsnaam moet je niet registreren, je verkrijgt er rechten op vanaf je hem gebruikt.

Dat Kunstencentrum Vooruit handelsnaamrechten op VOORUIT bezit, staat vast. Ze gebruiken deze naam al jaren voor hun diensten als concertorganisator, voor hun café, etc. Er valt zeker iets voor te zeggen dat deze in heel Vlaanderen bekend is.

De vraag stelt zich dan echter of een politieke partij een handelsnaam gebruikt? Sowieso is het aantonen van handelsnaamrechten veel ingewikkelder dan het aantonen van merkenrechten. Als cultuurhuis wil Kunstencentrum Vooruit mogelijk lange procedures met bijkomende kosten vermijden.

Kunstencentrum Vooruit kon hier dus allerminst met een gevoel van zekerheid beginnen procederen tegen SP.A. Ze kiezen nu voor een andere weg. Met deze ongewone oplossing lijkt het er misschien op dat de saga eindigt en SP.A binnenkort met een gerust hart VOORUIT kan worden. Maar is dit wel zo?

We vermeldden al de merkaanvraag op naam van mevrouw Gómez García, die vermoedelijk binnenkort overgedragen wordt naar de politieke partij. Er werden tegen deze merkaanvraag vier zogenaamde opposities ingesteld. En geen van de vier komt van het Kunstencentrum.

Een oppositie in deze context is kort samengevat een melding van een derde die meent een recht te hebben dat de registratie kan tegenhouden. In de meeste gevallen is dit recht een eerdere merkregistratie, maar ook bijvoorbeeld een handelsnaam kan een grond vormen.

Verrassend genoeg kwam geen van de vier opposities dus van Kunstencentrum Vooruit. Neen, ze werden alle vier ingediend door ene Els Moyens, gemeenteraadslid bij de stad Tienen en voorzitster van de ‘politieke beweging’ TIENEN VOORUIT!.

Het logo van politieke beweging Tienen Vooruit! (uit merkaanvraag)

Mevrouw Moyens diende om onduidelijke redenen vier keer dezelfde oppositie in. Ze legt in de oppositie (op nogal aparte manier) uit waarom ze meent dat de merkaanvraag niet geregistreerd mag worden:

“Politieke beweging op brede maatschappelijke basis actief sinds 2017 net zoals SPa die VOORUIT wenst te gebruiken – Political movement on a wider social basis since 2017, in same area as SPa who intends to use ‘VOORUIT’ which means ‘go on’ in dutch

SPa, who is also political active , intents to use VOORUIT. People will be confused as they know ‘Tienen Vooruit’ as an alreaydy existing polyicla movement since 2017. ‘VOORUIT’ means ‘go on’ in Dutch and is also a general quote”.

Het is ons een raadsel waarom mevrouw Moyens dezelfde oppositie vier keer ingediend heeft. Mevrouw Moyens heeft zich ook zelf als opposant opgegeven i.p.v. de politieke beweging waarvan ze voorzitster is, hetgeen mogelijk voor problemen zal zorgen als de beweging opereert onder een eigen entiteit.

Het valt daarnaast te betwijfelen of een naam van een politieke beweging als een ‘in het economisch verkeer gebruikt teken van meer dan alleen plaatselijke betekenis dat de houder ervan het recht verleent om het gebruik van een later merk te verbieden’ kan beschouwd worden, hetgeen mevrouw Moyens wel als grond voor haar oppositie aangegeven heeft.

Mevrouw Moyens bezit ook een Benelux-merkaanvraag voor het Logo TIENEN VOORUIT!. Deze werd ingediend op 10 september 2020 (een dag na de aankondiging van Rousseau) en werd voorlopig geweigerd (de reden daarvoor is nog niet openbaargemaakt). Deze aanvraag kwam na de aanvraag van mevrouw Gómez García.

Mogelijk kan TIENEN VOORUIT zich op publiekrechtelijke grond verzetten tegen een gelijkaardige naam voor een andere politieke partij, maar de huidige opposities geven we weinig slaagkansen. Het blijft voor SP.A echter een risico: een oppositieperiode kan makkelijk langer dan een jaar duren en er kan daarnaast ook voor de rechtbank een procedure gestart worden. Wat als mevrouw Moyens tóch gelijk krijgt?

We merken ook op dat op 26 september 2020 een Benelux-merkaanvraag Logo ZWEVEGEM VOORUIT werd ingediend door Zwevegem Vooruit vzw. Nóg een politieke beweging die de naam VOORUIT al gebruikte dus. Valt ook van hen nog een aanval te verwachten?

Het logo van politieke beweging Zwevegem Vooruit (uit merkaanvraag)

SP.A zou er goed vanaf kunnen komen nu Kunstencentrum Vooruit de strijd opgeeft. Maar de weg naar een risicoloos gebruik van VOORUIT loopt nog langs enkele hindernissen. The saga continues dus, in tegenstelling tot wat we deze week konden lezen in enkele kranten.